Catastrofaal Denken: Hoe Omgaan met Negatieve Gedachten
Er zijn veel denkvalkuilen die ons kunnen beïnvloeden, gedachten die ons niet helpen en die leiden tot vervelende gevoelens en ongewenst gedrag. Een valkuil die ik vaak tegenkom bij cliënten – en ook bij mezelf – is catastrofaal denken.
Wat is catastrofaal denken?
Catastrofaal denken gebeurt wanneer je de slechtst mogelijke uitkomsten van een situatie overdrijft. Je brein genereert automatisch allerlei rampzalige en angstaanjagende scenario’s, en je kunt jezelf verliezen in deze catastrofale gedachten.
De manier waarop ons brein werkt, vertelt ons veel over waarom catastrofaal denken gebeurt. Een belangrijk principe om in gedachten te houden: ons brein is geprogrammeerd om problemen op te lossen en ons veilig te houden. Catastrofaal denken ontstaat wanneer dit proces uit de rails loopt.
Je brein lost problemen op
Stel je voor dat je plannen maakt om je kind dit weekend een stap vooruit te helpen in zijn herstelproces. Je zet dit niet alleen in je agenda, maar je begint ook na te denken over wat er allemaal kan gebeuren. Wat als hij terugvalt? Wat als hij in de verleiding komt? Wat als hij niet sterk genoeg is om de juiste keuzes te maken?
- Wat voor steun kan ik hem bieden? Is het genoeg? Moet ik extra steun zoeken bij professionals?
- Wat als hij zich afgewezen voelt? Moet ik hem extra aanmoedigen?
- Wat als ik niet de juiste woorden heb om hem te helpen? Moet ik hem meer ruimte geven?
- Wat als hij niet in staat is om zelf de verantwoordelijkheid te nemen?
Je brein doet een uitstekende job in het verkennen van mogelijke scenario's (hij kan terugvallen, hij kan zich alleen voelen, hij kan niet in staat zijn om door te zetten) en lost deze problemen op (zoek meer hulp, bied steun, geef hem ruimte waar nodig). Je hebt verschillende scenario’s en uitdagingen bedacht en daarop gereageerd.
Zo kun je verdergaan met je dag, wetende dat je er alles aan doet om je kind de best mogelijke steun te geven in zijn herstelproces.
Soms gaat je brein te ver
Je brein kan soms verder gaan dan nodig is, vooral wanneer het zich in de toekomst projecteert. Het heeft de capaciteit om te verbeelden en zich voor te bereiden op onverwachte gebeurtenissen, maar soms draait het overuren. Je begint te catastroferen, jezelf allerlei rampen voor te stellen die helemaal niet nodig zijn om voorbereid te zijn op het leven.
- Wat als mijn kind verslaafd is en nooit zijn leven op de rails krijgt?
- Wat als hij in de problemen komt en niet meer weet hoe hij eruit komt?
- Wat als hij steeds verder afglijdt en er geen redding meer is?
- Wat als hij nooit de juiste hulp krijgt?
- Wat als hij zijn kansen in het leven volledig verspilt?
- Wat als ik hem verlies, zowel fysiek als emotioneel?
- Wat als hij niet in staat is om zijn leven weer op te bouwen?
En de gedachten blijven maar komen, als een eindeloze stroom van mogelijke rampscenario’s...
Waarom catastrofaal denken een probleem is
Het is belangrijk om te begrijpen dat ons brein van nature zo werkt. Het probeert ons te beschermen, maar het kan een probleem worden wanneer het ons belemmert om in het moment te leven. Het geloven in deze catastrofale gedachten heeft een prijs. Wanneer een negatieve gedachte over je kind je brein binnendringt (bijvoorbeeld: "Wat als mijn kind verslaafd raakt en nooit iets van zijn leven maakt?") en je deze gedachte serieus neemt, kan dit leiden tot ongewenst gedrag, zoals je constant zorgen maken en je terugtrekken. In plaats van het leven te leven zoals jij dat wilt ("Ik waardeer de momenten die ik met mijn kind doorbreng, ik waardeer de tijd samen"), blijf je gefixeerd op wat er mis kan gaan.
Koop de catastrofale gedachte niet
De sleutel is om deze negatieve gedachte aan te pakken. Er zijn verschillende manieren om dat te doen, en therapie is een geweldige manier om handvatten te krijgen om catastrofale gedachten te weerstaan. Enkele van deze technieken zijn: de gedachten uitdagen, de gedachte stoppen, en – mijn favoriete aanpak – de gedachte niet kopen.
Hoe koop je een gedachte niet?
Door de gedachte te zien als simpelweg een gedachte, in plaats van een werkelijkheid die je beleeft. Dit betekent dat je een stap terugzet en de gedachte bekijkt voor wat het echt is: een gedachte, niet iets wat je daadwerkelijk doormaakt.
Let eens op het verschil tussen deze twee:
- “Mijn kind is verslaafd en hij zal nooit iets van zijn leven maken.”
- “Ik heb de gedachte dat mijn kind verslaafd is en hij misschien zijn leven niet op de rails krijgt.”
Merk je het subtiele maar belangrijke verschil? In de eerste gedachte beleef je de angst echt – je verbeeldt je dat je kind steeds verder wegraakt, dat hij geen kans heeft, en je emoties nemen het over. In de tweede gedachte creëer je een beetje ruimte tussen jou en de gedachte. Je erkent de gedachte als een gedachte, zonder je volledig mee te laten slepen door de angst. Het is een manier om met jezelf in gesprek te gaan en te zeggen: "Dit is een interessante gedachte, maar ik ga niet in deze angst geloven."
je zou zelf nog een stap verder kunnen gaan