Van nature verlangen mensen naar verbinding met anderen. Tegelijkertijd ervaren we vaak uitdagingen in relaties. Dit spanningsveld – de behoefte aan verbinding versus de obstakels die daarbij komen kijken – is vast ook voor jou herkenbaar. Hoe vaak komt het voor dat je in conflict bent, gekwetst wordt, of moeite hebt om echt betekenisvolle relaties op te bouwen?
Voor mensen die herstellen van een verslaving of voor hun familieleden, kunnen deze uitdagingen nog groter zijn. Verslaving heeft vaak een diepe impact op relaties, van gebroken vertrouwen tot misverstanden en pijn. Toch is herstel mogelijk – en het opbouwen van gezonde, effectieve relaties kan een belangrijk onderdeel zijn van dit proces.
Wat is een effectieve relatie?
Effectiviteit is een subjectief begrip: wat voor jou werkt, kan voor iemand anders totaal de bal mis slaan. Toch zijn er een aantal basiskenmerken die een effectieve relatie typeren:
- Je behoeften communiceren: Vraag om wat je nodig hebt en doe dit op een duidelijke manier.
- Grenzen stellen: Leer ‘nee’ zeggen en respecteer je eigen ruimte.
- Intimiteit opbouwen: Werk aan diepere verbindingen met anderen.
- Emoties reguleren: Laat emoties niet de boventoon voeren in gesprekken, maar erken ze en geef ze een plaats.
- Relaties herstellen: Repareer relaties waarin schade is ontstaan, zoals die tussen verslaafden en hun dierbaren.
- Nieuwe relaties aangaan: Creëer nieuwe, waardevolle connecties.
Begin met jezelf een aantal vragen te stellen: Wat werkt momenteel in je relaties en wat niet? Waar loop je telkens tegenaan? Patronen die steeds terugkeren en slecht aanvoelen, kunnen inzicht geven in wat je wil of kan veranderen.
Het helder krijgen van je waarden is een belangrijke eerste stap. Wat vind jij belangrijk in relaties? Hoe wil je behandeld worden en hoe wil jij anderen behandelen?
Start met je waarden
Het helder krijgen van je waarden is een belangrijke eerste stap. Wat vind jij belangrijk in relaties? Hoe wil je behandeld worden en hoe wil jij anderen behandelen? Welke relaties dragen bij aan een leven dat voor jou waardevol voelt?
Voor mensen met een verslavingsachtergrond kunnen deze waarden een leidraad zijn om oude patronen los te laten en nieuwe, gezondere verbindingen te creëren. Wat betekent eerlijkheid voor jou? Hoe belangrijk is vertrouwen? Hoe wil jij dat anderen jouw herstel ondersteunen, en hoe wil je hen ondersteunen?
Je waarden zijn geen doelen. Een doel is bijvoorbeeld ‘iedere week een vriend bellen’. Waarden gaan over de richting die je wilt inslaan. Waarden blijven vaak consistent over de tijd heen – wat vandaag belangrijk voor je is, zal dat waarschijnlijk over vijf jaar ook nog zijn.
Het kan ook helpen om je waarden te splitsen per type relatie: je vindt allicht andere dingen belangrijk voor je familie, dan voor je romantische partners, vrienden of collega’s.
Extern gedrag: Je acties in relaties
Wat je doet, oftewel je gedrag, kan relaties versterken of juist schaden. Vraag jezelf af welke gedragingen jou belemmeren om echt impact of effect te hebben in een relatie:
- Ja zeggen terwijl je nee bedoelt.
- Een sarcastische toon gebruiken om boosheid te uiten.
- Kwetsende opmerkingen maken die relaties beschadigen.
- Constant controleren of iemand er nog wel voor je is.
- Blijven in relaties die je niet wilt, of juist vermijden van relaties die je wel wilt.
Voor familieleden van verslaafden kan dit ook betekenen:
- Overmatige controle of bezorgdheid tonen die verstikkend voelt voor de ander.
- Ruzies aangaan over het verleden in plaats van te focussen op herstel.
- Je eigen behoeften vergeten om de ander te ondersteunen.
Bedenk dus welk gedrag je zou willen veranderen. Welke kleine stappen kun je nemen om effectiever te worden? Een goede aanpak is om klein te beginnen en van daaruit op te bouwen.
Stel jezelf eens voor dat je een moeilijke situatie herbeleeft, alsof je een film terugspoelt. Wat voel je op het moment dat de situatie escaleert?
Het interne proces: je innerlijke beleving in relaties
Verandering in gedrag is niet eenvoudig omdat het sterk wordt beïnvloed door interne ervaringen – gedachten, emoties, lichamelijke sensaties, herinneringen en drang om te handelen.
Stel jezelf eens voor dat je een moeilijke situatie herbeleeft, alsof je een film terugspoelt. Wat voel je op het moment dat de situatie escaleert? Welke gedachten of herinneringen spelen een rol? Welke lichamelijke sensaties merk je op? Vaak sturen deze interne ervaringen gedrag dat niet effectief is.
Je interne beleving veranderen is lastig, maar je kunt leren hier anders mee om te gaan. Als je emoties of gedachten minder macht over je hebben, ontstaat ruimte om effectiever te handelen.
Hoe word je effectiever in relaties?
- Start met je waarden: Wat wil je bereiken in relaties? Hoe wil je dat jouw relaties eruitzien?
- Analyseer gedrag: Welke gedragingen werken niet voor jou? Begin met kleine veranderingen die haalbaar voelen.
- Werk aan je interne beleving: In plaats van proberen gedachten of gevoelens te veranderen, kun je leren hier anders mee om te gaan. Dit helpt je om bewustere keuzes te maken in je gedrag.
Therapie kan helpen
Als je merkt dat verandering overweldigend voelt, kan therapie een waardevol hulpmiddel zijn. Het kan je helpen inzicht te krijgen in blinde vlekken, nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en te werken aan diepere lagen, zoals trauma of intense emoties. Therapie biedt een veilige ruimte om effectiviteit in relaties te verbeteren.
Voor verslaafden en hun familieleden kan therapie een plek zijn om samen te werken aan herstel. Dit kan betekenen dat je leert omgaan met gevoelens van schuld en schaamte, of dat je opnieuw leert vertrouwen opbouwen.